Văn chương Công giáo đương đại

TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM-GIÁO PHẬN PHÁT DIỆM

(Ghi nhận về mục vụ văn hóa trên website của giáo phận Phát Diệm)

Bùi Công Thuấn

***

Mục vụ văn hóa giáo phận Phát Diệm có các chuyên mục: Tác giả tác phẩm, Suy tư cảm nghiệm, Văn chương thơ ca, Câu chuyện cuối tuần.

Các Tác giả “Văn chương thơ ca” tiêu biểu:

1.Lm Phêrô Nguyễn Hồng Phúc (11 bài thơ)

2.Lm PhaoLô Trần Lưu Huynh: (3 bài thơ)

3.Lm Đình Chẩn (Giuse Trần Văn Đỉnh): (11 bài).

Tác giả đoạt Giải nhì VHNT Đất Mới 2020-Tp: Hồn thơ Thiên linh- Tiên Sa Hài Đồng Giêsu. 62 bài.

4.Lm Sơn Ca Linh. (có bài viết riêng. Xin đọc: Thơ Sơn Ca Linh:

               https://www.vanthoconggiao.net/2021/11/khuon-mat-tho-cong-giao-uong-ai-tho-son.html

5.Jos Nhật Quang (giới thiệu ở VHCG-Hưng Hóa)

***

GHI NHẬN

1.THƠ CỦA LM PHÊRÔ NGUYỄN HỒNG PHÚC

            Các bài :Thánh Gioan tông đồ; Tiếng gọi Sài Gòn; Con thuyền với bão Covid; Trâu vàng thức giấc mộng vàng; Đêm ân phúc; Nét đẹp chân tu; Hành trình sa mạc xưa và nay; Ơi Huế thân thương; Mẹ Sầu Bi; Nhớ tiếng chuông chiều; Tưởng nhớ cha Gioan Trần Công Nghị;

            Nhiều bài là thơ lục bát, song thất lục bát; Có thơ 8 chữ, thơ 5 chữ. Khuynh hướng chung là thơ bình dân. Thơ hướng về công chúng, nói tiếng nói thể hiện tâm tình của công chúng, vì thế nội dung thường quen thuộc, ngôn ngữ giản dị. Tác giả không chú ý nhiều về sáng tạo nghệ thuật. Thơ chỉ cốt tuân thủ vần luật tối thiểu.  

Các thanh anh hài là một trường ca 144 câu song thất lục bát diễn ca Kinh thánh từ lúc Chúa giáng sinh đến khi thánh Giuse đem Chúa lánh qua Ai Cập trở về. Bài trường ca trình thuật được những sự việc chính được mà Kinh thánh miêu tả, có xen kẽ tâm tình với Chúa và bình luận về hành động của Hêrôđê. Mạch thơ sinh động. Tác giả có nguồn cảm xúc dồi dào, một nghệ thuật thơ biến hóa. Nếu được đầu tư, tác giả có thể làm những trường ca giá trị. (Xin trích:)

Khi Ba vua đã đi rồi

Sứ Thần Thiên Chúa tức thời báo tin.

Giuse kíp nửa đêm trỗi dậy

Đem Hài nhi trốn chạy kịp thời

Nhanh chân cùng với Mẹ Người

Tránh sang Ai-cập qua đời ác vương.

Vua Hê-rôt trăm phương nghìn kế

Giết Hài nhi cốt để hại Người,

Nhưng Vua giết hết trẻ rồi

Chỉ duy Con Đức Chúa Trời là không.

Lại chính Chúa Hài đồng hiển thắng.

Vua băng hà cay đắng thảm thê.

Bệnh tình dằn vặt gớm ghê,

Lương tâm cắn rứt trăm bề đớn đau.

Thiên Thần Chúa ngay sau lúc ấy

Truyền Giuse trỗi dậy trở về

Từ nay yên ổn mọi bề

Kẻ thù giết Chúa Hài nhi chẳng còn.

 

2.THƠ CỦA LM PHAO LÔ TRẦN LƯU HUYNH

            Tôi đã đọc các bài thơ với nhiều cảm xúc thú vị về tính hiện thực và sự tài hoa dân dã trong thơ của Lm Phaolô Trần Lưu Huynh. Mạch thơ trôi chảy tự nhiên như mạch cảm xúc của tác giả. Sự chân thành thánh thiện tạo nên vẻ đẹp thơ. Xin đọc: Thăm đền thánh nữ Annê Đê Lê Thị Thành; Mừng nhà thờ giáo xứ Yên Vân; Hướng về linh địa La Vang.

            Trích đoạn về những ngày phong tỏa Covid

Từ dạo ấy, mười năm rồi Mẹ nhỉ!

Cuộc hành hương hùng vĩ Bắc, Trung, Nam

Dịp khởi công xây đền thánh La Vang

Và cử hành đại hội lần hăm chín.

Tháng mười này lễ khánh thành lại đến,

Bắc, Trung, Nam đang tính chuyện [1]hành hương.

Nhưng Mẹ ạ, hoàn cảnh thật bi thương.

Corona chặn mọi đường mọi ngả.

Nó vô hình nhưng lại mang công phá,

Mạnh hơn nhiều những bom quả tối tân,

Gây đau thương chết chóc gấp nhiều lần,

Phủ thế giới bằng bức màn tang chế.

Từ sân trường không ồn ào tiếng trẻ,

Đến chợ phiên đâu mấy kẻ bán mua.

Lễ Vê-sắc cũng lạnh lẽo cảnh chùa.

Đường lớn nhỏ người lưa thưa qua lại.

Kitô hữu càng bâng khuâng khắc khoải,

Vì cách ly, thánh lễ phải tạm ngưng.

Sáng chiều im, chẳng nghe thấy tiếng chuông.

Tất tần tật [1] như đang trong thời chiến.

Thánh lễ được truyền hình trực tuyến [1].

Ngồi ở nhà để cầu nguyện hiệp thông.

Chúng con nay chung một ý một lòng,

Hướng tới La Vang cậy trông cầu khẩn…

            (Hướng về linh điạ La Vang)

[1]: Đang tính chuyện, Tất tần tật , Thánh lễ được truyền hình trực tuyến… là từ ngữ của văn nói (khẩu ngữ hàng ngày)

4.THƠ ĐÌNH CHẨN (Lm Giuse Trần Văn Đỉnh)

            Lm Đình Chẩn đã dịch thơ của thánh Giáo hoàng Gioan-Phaolô II; thơ của thánh nữ Têrêsa Hài đồng Giêsu (Hồn thơ Thiên linh-Tiên sa Hài đồng Giêsu), Thần khúc của Dante Alighieri, phóng tác trường ca Ave Maria (theo thánh thi Akathistos của truyền thống Phụng vụ Bizantin).

Về những bản dịch này tôi sẽ đề cập đến trong một dịp khác, bởi khi công bố bản dịch tác giả đã không công bố nguyên tác nên thật khó có thể so sánh đối chiếu bản dịch với nguyên tác, vì thế khó xác định giá trị về dịch nghĩa và giá trị về sáng tạo thơ (dịch thơ). Chẳng hạn bản dịch Thần khúc của Dante, trước dây đã có bản dịch của GS Nguyễn Văn Hoàn (Nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội. Hà Nội 2009).  Nếu so sánh hai bản dịch của Đình Chẩn và Nguyễn Văn Hoàn, sẽ có sự khác biệt, nhưng người đọc không có nguyên bản tiếng Ý (hay bản tiếng Pháp) nên không thể xác định được giá trị của từng bản dịch.

Bản dịch thơ của thánh Giáo hoàng Gioan Phao lô II trên mạng xã hội có 2 văn bản [1]. Một là của M.T.Bích, do Lm Trăng Thập Tự giới thiệu ngày 01/05/2014 và một bản của Đình Chẩn cũng do Lm Trăng Thập Tự giới thiệu công bố trên vanthoconggiao.net ngày 31/10/2021. Không rõ hai tác giả M.T. Bích và Đình Chẩn là một người hay hai người (bản công bố 31/10/2021 không nói rõ).

Tôi đã đọc 11 bài thơ, 1 bài văn tế của Đình Chẩn. Đó là các bài: Theo Mẹ dâng mình; Vọng ngân mùa chuyển xứ; Chúa mới là tất cả; Ôi Maria vì sao con yêu Mẹ; Về bên Mẹ Bảo Nham; Văn tế bà thánh Đê;  Sương tình Noel; Huệ bên nhan thánh; Nguyện xin thánh cả âm thầm; Hướng về đồng bào miền trung; Cám ơn nhé, Cô Vy; Vạn sự như ý Chúa.

Thơ Đình Chẩn thuộc dòng “Thi ca cầu nguyện”.  Ngòi bút Đình Chẩn điêu luyện về thi luật. Nhạc thơ giàu có, ngôn ngữ trau chuốt, nhiều câu thơ ánh lên chất tài hoa. Vẻ đẹp thơ Đình Chẩn là tình cảm chân thành sâu sắc, là tâm tình cầu nguyện thiết tha với một niềm tin yêu kiên vững mà nền tảng là gương sống đạo của Đức Mẹ, thánh Giuse và các thánh tử đạo Việt Nam. Sức mạnh thơ Đình Chẩn là hiện thực được thăng hoa trong đức tin và lòng mến tuyệt diệu khi tác giả hướng về Đức Mẹ, các thánh và đồng bào mình (Về bên Mẹ Bảo Nham; Văn tế bà thánh Đê; Hướng về đồng bào miền trung; Cám ơn nhé, Cô Vy). Đình Chẩn có khả năng khắc họa chân dung nhân vật, miêu tả sự kiện sắc nét với một cảm quan sâu rộng trong không gian, thời gian. Điều này bộc lộ sức sáng tạo của một ngòi bút thơ có nội lực đầy hứa hẹn. Một số bài mang dáng dấp ngôn ngữ thơ Hàn Mạc Tử, kiểu ngôn ngữ tượng trưng, rất dễ trở nên sáo ngữ. Xin đọc:

Ô thiên không đợi mòn bao thế kỷ

Thanh Khí rợp cho Lãng Tử Sương rơi

Thu hắt hiu đông lay lắt nghẹn lời

Gốc Giê-sê nảy mầm: ôi nhiệm quá !

Mây rộn ràng bay bay ánh sao lạ

Phút linh thiêng rơi lã chã cay say

Cỏ ngất ngây cùng tinh tú lịm lay

Hồn lắng nghe tiếng ngọt mềm rúng riếng

                               (Sương Tình Noel)

***

Các tác giả Văn học Công giáo Phát Diệm đương đại hầu hết là các Linh mục, nhờ thế có những ưu điểm về tư tưởng, nội dung và nghệ thuật vượt trội. Mỗi người một cốt cách, một tài năng riêng. Nội dung thơ khá phong phú, vừa tỏa sáng đức tin, lòng mến, vừa hướng về hiện thực và soi sáng hiện thực bằng ánh sáng Tin Mừng. Thơ đem đến niềm tin yêu và sự lạc quan trong mọi hoàn cảnh  (dù trong việc miêu tả các thánh tử đạo hay ghi lại cảnh ngộ khốn cùng của người dân trong cơn đại dịch…). Các tác giả Phát Diệm góp phần hiện đại hóa thơ ca Công giáo khi đi vào hiện thực và soi sáng hiện thực bằng niềm hoan ca của Đấng Phục Sinh. Thơ không chỉ là Huấn ca, Tụng ca  hay Diễn ca truyền thống, mà là tiếng nói của người Công giáo hôm nay trước những vấn đề lớn của đời sống. Những tiếng thơ Phát Diệm nếu được đầu tư sẽ đem đến những hoa trái văn học Công giáo giàu có và đẹp đẽ hơn nữa.

_____________________________

[1]Chùm thơ “Ngạc nhiên” của Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II

    https://songtinmungtinhyeu.org/index.php?open=contents&display=2&id=3063 

    Tuyển tập thơ của Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II-Đình Chẩn chuyển ngữ

    https://www.vanthoconggiao.net/2021/10/tuyen-tap-tho-cua-thanh-giao-hoang.html